متن
نظرات
جایگاه زیارت شهدا در کاروان‌های راهیان نور
بسم الله الرّحمن الرّحیم
«مِنَ الْمُؤْمِنينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْديلا»[1] از مؤمنان کسانی هستند كه بر سر عهدى كه با خدا بستند صادقانه ايستاده اند؛ بعضى عهد خود را اداء کردند و بعضى در انتظارند ولی هرگز تغيير و تبديلى در عهد و پيمان خود ندادند.
شهدا صادقانه به عهد خود با خدا وفا کردند و رفتند و در حفظ نظام اسلامی از بذل جان دریغ ننمودند و شما با نظر به حضرت صاحب‌الأمر(عج) به زیارت آن‌ها می‌روید تا به زیارت کسانی رفته باشید که قلب مبارک حضرت زهرا (سلام الله علیها ) را شاد کردند. پس با توسلِ پی در پی به حضرت صدیقه‌ی طاهره(سلام الله علیها ) سفر را شروع و ادامه دهید.
حضرت امیرالمؤمنین«علیه‌السلام» در مسیر خود به سوی صفین چون به محلی رسیدند که بعداً حضرت سیدالشهداء«علیه‌السلام» و اصحاب آن حضرت شهید شدند، در آن محل از اسب پیاده و در حالی که چون باران اشک می‌ریختند، فرمودند: «هَذَا مُنَاخُ رِكَابِهِمْ وَ هَذَا مُلْقَى رِحَالِهِمْ- وَ هَاهُنَا تُهَرَاقُ دِمَاؤُهُمْ- طُوبَى لَكِ مِنْ تُرْبَةٍ عَلَيْكِ تُهَرَاقُ دِمَاءُ الْأَحِبَّة». اين‌جا محل فرود آمدنشان است، اين‌جا محل اثاث و خيمهگاه آنان مي‌باشد، اين‌جا خونشان ريخته خواهد شد، خوشا خاكى كه خون‌هاى محبوبهای خدا بر روى آن ريخته خواهد شد. و شما نیز به زیارت تربت‌هایی آمده‌اید که خون بهترین بنده‌های خدا در این عصر بر روی آن ریخته است.
آری محل شهادت یاران اسلام دل‌ها را خدایی می‌کند و تا ابد حضور روح شهداء در محل شهادتشان راه اُنس با خدا خواهد بود. پس باید به زیارت آن مکان‌ها شتاب کنیم و در آن‌جا اُنس با خدا را بیابیم.
در رابطه با زیارت می‌توان به نکات زیر توجه کرد:
1ـ رسول خدا«صلی‌الله‌علیه‌وآله» در معراج به زیارت خدا رفتند تا در نهایت اُنس با حضرت حق باشند.
2ـ حضرت موسی«علیه‌السلام» در وادی مقدس طور نیز به زیارت خدا رفتند و خداوند به آن حضرت فرمود: «فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى».[2] نعلین خود را در آور که در وادی مقدس طور هستی. و قلب حضرت موسی«علیه‌السلام» در آن سرزمین آماده‌ی پذیرش تجلی نور خدا شد.
3ـ قرآن در رابطه با این‌که در کنار رسول خدا«صلی‌الله‌علیه‌وآله» و زیارت آن حضرت باید ادب نگه داشت تا از برکت زیارت بهره‌مند شد، به مؤمنین می‌فرماید: «لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِي»[3] صدای خود را از صدای پیامبر خدا بلندتر ننمایید.
4ـ نماز، زیارت معبود است و به گفته‌ی امام باقر«علیه‌السلام»: «لَوْ يَعْلَمُ الْمُصَلِّي مَنْ يُنَاجِي مَا انْفَتَلَ»[4] اگر نمازگزار می‌دانست با چه کسی نجوا می‌کند هرگز نماز خود را تمام نمی‌کرد. و شهدا انسان‌هایی هستند که با بذل جان خود نماز را به‌پا داشتند و عملاً راه اُنس با خدا شدند و به این نیت به زیارت آن‌ها آمده‌اید.
5 ـ طوافِ کعبه، زیارت بیت الله و نمازِ بعد از طواف، زیارت ربّ‌البیت است. و زیارت شهدا زیارت کسانی است که با طواف به گِرد بیت اللهِ نظام مقدس اسلامی راه زیارت ربّ البیت را به روی زائر خود می‌گشایند و عملاً شما را به ملاقات خدا می‌برند.
6 ـ امامان، همان‌گونه که طالب حج و عمره‌اند، طالب زیارت رسول خدا«صلی‌الله‌علیه‌وآله» می‌باشند و به خداوند عرض می‌کنند: «اللَّهُمَّ وَ امْنُنْ عَلَيَّ بِالْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ، وَ زِيَارَةِ قَبْرِ رَسُولِك«صلی‌الله‌علیه‌وآله»»[5] پروردگارا! حج و عمره و زیارت قبر رسول خود را نصیب من بگردان. در همین راستا زیارت محلِ شهادت یاران رسول خدا«صلی‌الله‌علیه‌وآله» مطلوب آن‌هایی است که می‌دانند در این محل‌ها بدن‌هایی به خاک افتاده است که صادقانه جان خود را در راه خدا بذل کردند. همان‌طور که زیارت محل فروافتادن دو دست حضرت اباالفضل«علیه‌السلام» مطلوب دل‌هایی است که راه اُنس با خدا را دنبال می‌کنند.
7ـ زیارت برادران ایمانی همانند زیارت پروردگار است چنان‌چه امام صادق«علیه‌السلام» فرمودند: «مَنْ زَارَ أَخَاهُ فِي اللَّهِ فِي مَرَضٍ أَوْ صِحَّةٍ لا يَأْتِيهِ خِدَاعاً وَ لا اسْتِبْدَالا ً وَكَّلَ اللَّهُ بِهِ سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَكٍ يُنَادُونَ فِي قَفَاهُ أَنْ طِبْتَ وَ طَابَتْ لَكَ الْجَنَّةُ فَأَنْتُمْ زُوَّارُ اللَّهِ وَ أَنْتُمْ وَفْدُ الرَّحْمَنِ حَتَّى يَأْتِيَ مَنْزِلَه»[6] هرکس برادر ایمانی خود را در بیماری و سلامتی‌اش زیارت کند بدون آن‌که قصد نیرنگ داشته باشد و یا انتظار عوض، خداوند بر او هفتاد هزار فرشته می‌گمارد تا در هنگام بدرقه‌اش ندا کنند: «پاک و پاکیزه باش و بهشت بر تو گوارا باد، شما زوّار خدایید و حضرت رحمان میزبان شماست» تا به خانه‌اش برگردد. آری با زیارت شهدا به زیباترین شکل به زیارت خدا خواهید رفت.
8 ـ قرآن می‌فرماید: «لَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللَّهَ تَوَّابًا رَّحِيمًا»[7] ای رسول خدا! اگر کسانی که به خود ستم کردند به نزد تو مىآمدند و از خدا طلب آمرزش مىكردند و پيامبر هم براى آن‌ها استغفار مىكرد، خدا را توبه پذير و مهربان مىيافتند. یعنی حضور در محضر رسول خدا«صلی‌الله‌علیه‌وآله» و اولیاء دین، موجب می‌شود تا قلب زائر پیوندی معنوی با روح ملکوتی مزور برقرارکند و در این حال به درگاه خداوند استغفار نماید و از برکت استغفارِ پیامبر«صلی‌الله‌علیه‌وآله» و اولیاء و شهدا برخوردار شود و خدای سبحان را با تجلّی اسم توّابِ رحیم بیابد. لذا در زیارت اولیای الهی بگو: «إلهی إِنِّي أَتَيْتُ اولیائک مُسْتَغْفِراً تَائِباً مِنْ ذُنُوبِي وَ إِنِّي أَتَوَجَّهُ بِكم إِلَى اللَّهِ رَبِّي وَ رَبِّكُم لِيَغْفِرَ لِي ذُنُوبِي».[8] خدایا! من به سوی اولیاء تو آمدم، در حال استغفار و توبه از گناهان و غفلت‌هایم و ای اولیاء الهی با نظر به شما به سوی خداوند که پروردگار من و شماست آمدم تا او گناهانم را ببخشد.
9ـ برجسته‌ترین اهداف زیارت، اتّصافِ زائر به اوصاف مزور است. آن‌هایی که می‌توان در خطاب به آن‌ها گفت: «و بَذَلْتُمْ أَنْفُسَكُمْ فِي مَرْضَاتِهِ وَ صَبَرْتُمْ عَلَى مَا أَصَابَكُمْ فِي جَنْبِه» شما در راه رضای خدا جان خود را بذل کردید و در برابر هر رنجی که در جنب طلب رضایت خدا پیش آمد، شکیبا بودید و از مسیر خود برنگشتید. و لذا با زیارت چنین انسان‌هایی عزمِ جلبِ رضایت خداوند در زائر شدید می‌شود و راهِ به هدرندادن عمر خود را می‌یابد.
10ـ در دعای امیرالمؤمنین«علیه‌السلام» آمده‌است: «نَسْأَلُ اللَّهَ مَنَازِلَ الشُّهَدَاءِ وَ مُعَايَشَةَ السُّعَدَاءِ»[9] از خداوند جایگاه شهدا و زندگی انسان‌های سعادت‌مند را می‌خواهم. هم‌چنان که از حضرت سجاد«علیه‌السلام» داریم: «حَمْداً نَسْعَدُ بِهِ فِي السُّعَدَاءِ مِنْ أَوْلِيَائِهِ، وَ نَصِيرُ بِهِ فِي نَظْمِ الشُّهَدَاءِ بِسُيُوفِ أَعْدَائِه»[10] حمد خدا را که به وسیله‌ی آن در بین نیکان از اولیاء خدا کامروا گردیم و به سبب آن در زمره‌ی شهدایی درآییم که با شمشیرِ دشمنان خدا کشته شدند. آری امامان طالب پیوند به شهدا هستند و با زیارتِ محل شهادت آن‌ها إن‌شاءالله این پیوستگی برقرار می‌شود.
11ـ کسی که جان خود را در راه خدا بذل کرد، با خدا معامله نمود. خداوند به او خبر می‌دهد: «فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذي بايَعْتُمْ بِه»[11] بشارت باد شما را به معامله‌ای که با خدا کردید. آن‌گاه خدای سبحان جان او را به بهترین نحو می‌خرد و او را به نورانیتی می‌رساند که او می‌تواند زائر خود را از آن نور بهره‌مند کند و حالا شما به امید بهره‌مندی از آن نور به زیارت شهدا آمده‌اید.
12ـ قرآن می‌فرماید «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونE فَرِحينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون»[12] هرگز گمان مبرید كسانى كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند! بلكه آنان زندهاند، و نزد پروردگارشان روزى داده مىشوند. آن‌ها به خاطر نعمت‌هاى فراوانى كه خداوند از فضل خود به ايشان بخشيده است، خوشحالند؛ و بشارت می‌دهند به آن‌هایی که در همان مسیر هستند ولی هنوز به آن‌ها ملحق نشده‌اند که نگران نباشید و هیچ غمی به خود راه ندهید. و این برکتِ زیارت شهدا است در محلی که شهید شده‌اند و در چنین شرایطی شهیدان با نور تکوینی خود در جان زائرِ خود که به راه او وفادار است ولی هنوز به او نپیوسته، تصرّف می‌کنند تا بهترین انتخاب را در مسیر فداکاری برای اسلام داشته‌باشد و زائر خود را به عالَم نفس مطمئنّه‌ای که خداوند به آن‌ها ارزانی داشته، وارد می‌کنند تا او نیز ندای «ارْجِعي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّة» را بشنود و داخل بندگان خاص خداوند و بهشت خاص او شود.
13ـ با این امید که وارد بندگان خاص خداوند خواهیم شد شهدا را زیارت می‌کنیم و ابتدا می‌گویید: «الحمد لله علی هِدایَتِهِ لِدینِهِ وَ التَّوفیق لِما دَعا اِلَیْهِ مِنْ سَبیله و الحَمْدُ لله الَّذی عَرّفَنا اَوْلیائِهِ و أعْدائَهُ لِنَکونَ مِنَ الْمَفْلوحینَ وَ قَدْ أتَیتُکَ یا اِلهی مُتُقَرِباً اِلَیْکَ بِزیارَةِ اَوْلیائِک. اللّهم فَلا تُخَیِّبْ سَعْیی وَ لا تَقْطَع مِنْ فَضْلِکَ رَجائی» حمد خدا را به جهت هدایت ما به سوی دین‌اش و توفیقی که به ما داد در جهت دعوت به سوی راهش و حمد خدایی را که دوستان خود و دشمنان خود را به ما شناساند تا ما از رستگاران باشیم. خدایا به امید نزدیکی به تو به زیارت اولیاء تو آمدم پس خدایا تلاشم را بی‌ثمر و امیدم به فضلت را قطع مفرما. و سپس در مقابل شهدا می‌ایستید و اظهار می‌دارید:
«السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ مِنْ أَهْلِ دِيَارٍ مِنَ الْمُؤْمِنِين» سلام بر شما ای اهل قبرها از سرزمین مؤمنین. «السَّلامُ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ» سلام بر شما به جهت شکیبایی که در راه خدا از خود نشان دادید و چه زیباست خانه‌ی آخرتتان. «السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَوْلِيَاءَ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصَارَ اللَّهِ وَ أَنْصَارَ رَسُولِهِ وَ أَنْصَارَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَنْصَارَ ابْنِ رَسُولِهِ وَ أَنْصَارَ دِينِهِ» سلام بر شما ای اولیاء خدا، سلام بر شما ای یاوران خداوند و رسول او و امیرالمؤمنین و فرزندان رسول خدا و یاران دین او. «أَشْهَدُ أَنَّكُمْ أَنْصَارُ اللَّهِ كَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ كَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ- وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَكانُوا فَمَا ضَعُفْتُمْ وَ مَا اسْتَكَنْتُمْ حَتَّى لَقِيتُمُ اللَّهَ عَلَى سَبِيلِ الْحَقِّ» شهادت می‌دهم که شما حقیقتاً به یاری دین خدا برخاستید همچون کسانی که خداوند در وصف‌شان می‌فرماید: «چه بسیار پیامبران و همراهان الهی‌شان که در راه خدا مبارزه کردند بدون آن‌که از آنچه در آن مسیر به آن‌ها رسید سستی به خود راه دهند تا آن‌که خدا را ملاقات کردند. «صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكُمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِكُمْ وَ أَبْدَانِكُمْ وَ أَجْسَادِكُمْ» سلام و صلوات خدا بر شما و روح‌ها و بدن‌ها و جسدهایتان. أَبْشِرُوا بِمَوْعِدِ اللَّهِ الَّذِي لَا خُلْفَ لَهُ وَ لَا تَبْدِيلَ إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ وَعْدَهُ بشارت باد بر شما وعده‌ی خدایی که وعده‌ی او تخلف‌پذیر و تبدیل‌پذیر نیست. «وَ اللَّهُ مُدْرِكٌ بِكُمْ ثَارَ مَا وَعَدَكُمْ» و خداوند در رابطه با خونبهای شما و انتقام خون شما وعده‌ی خود را عملی خواهد کرد. «أَنْتُمُ الشُّهَدَاءُ وَ أَنْتُمُ السُّعَدَاءُ سَعِدْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَ فُزْتُمْ بِالدَّرَجَاتِ مِنْ جَنَّاتٍ لَا يَظْعَنُ أَهْلُهَا وَ لَا يَهْرَمُونَ وَ رَضُوا بِالْمُقَامِ فِي دَارِ السَّلامِ مَعَ مَنْ نَصَرْتُمْ» شما شهيدان و سعادتمندانى هستيد كه نزد خدا به سعادت نائل شديد و رسيديد به درجات عالى بهشت «كه اهل آن هرگز از آن كوچ نكرده و پير و فرسوده نمىشوند، و خشنودند به اقامه نمودن در دار السّلام» در حالى كه با كسى هستيد كه نصرتش نموديد. «جَزَاكُمُ اللَّهُ خَيْراً مِنْ أَعْوَانٍ جَزَاءَ مَنْ صَبَرَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ «صلی‌الله‌علیه‌وآله» أَنْجَزَ اللَّهُ مَا وَعَدَكُمْ مِنَ الْكَرَامَةِ فِي جِوَارِهِ وَ دَارِهِ مَعَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ» خدا به شما ياران و اعوان‌اش پاداش خير دهد پاداش كسانى را كه با رسول خدا«صلی‌الله‌علیه‌وآله» صبر نمودند، خداوند وفا كرد به آنچه وعده به شما نمود و كرامتِ در جوارش و سكونتِ در خانه‌اش با انبياء و مرسلين و امير المؤمنين«علیه‌السلام» را نصيب شما نمود. «أَسْأَلُ اللَّهَ الَّذِي حَمَلَنِي إِلَيْكُمْ حَتَّى أَرَانِي مَصَارِعَكُمْ أَنْ يُرِيَنِيكُمْ عَلَى الْحَوْضِ رِوَاءً مَرْوِيِّينَ وَ يُرِيَنِي أَعْدَاءَكُمْ فِي أَسْفَلِ دَرْكٍ مِنَ الْجَحِيمِ» درخواست مىكنم از خدائى كه من را به سوى شما واداشت و رهسپار نمود و مصارع و مقتل شما را به من نشان داد اين‌كه نشان دهد به من شما را بر حوض كوثر در حالى كه سيراب مىباشيد، و نشان دهد دشمنان شما را در پائينترين دركات جهنّم. «وَ السَّلامُ عَلَيْكُمْ دَائِماً إِذَا فَنِيتُ وَ بُلِيتُ لَهْفِي عَلَيْكُمْ» درود بر شما دائما هنگامى كه فانى و پوسيده شده باشم،حسرت و افسوس مىخورم بر شما. «هَنِيئاً لَكُمْ مَا أُعْطِيتُمْ وَ هَنِيئاً لَكُمْ مَا بِهِ حُيِّيتُمْ» گوارا باد شما را آنچه داده شدهايد، و گوارا باد بر شما آنچه به آن تحيّت گفته شدهايد. «أَتَيْتُكُمْ شَوْقاً» نزد شما آمدم با شوق زیاد). «أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ يُرِيَنِيكُمْ عَلَى الْحَوْضِ وَ فِي الْجِنَانِ مَعَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً»[13] از خدا مىخواهم كه شما را در حوض كوثر به من نشان دهد و در بهشت با انبياء و مرسلين و شهداء، و صالحين باشيد، و نيك رفيقانى هستند ايشان.
14ـ بعد از هر زیارتی، راه‌های آسمان به سوی زائرِ اولیاء گشوده می‌شود و لذا خوب است از دعاهایی که دارای مضامین عالی است مانند مناجات شعبانیه و مناجات خمس‌عشر و از این قبیل دعاها، بهره‌گیرید و از آن طریق با خدا مناجات کنید. در ضمن عنایت داشته باشید همان‌طور که رسول خدا«صلی‌الله‌علیه‌وآله» فرموده‌اند: «مرا در کربلا زیارت کنید» به این معنی که با زیارت امام حسین«علیه‌السلام» در کربلا، نظر به رسول خدا«صلی‌الله‌علیه‌وآله» نمایید. در محل شهادت یاران حسین«علیه‌السلام» نیز حضرت سیدالشهداء«علیه‌السلام» را زیارت کنید و از زیارت عاشورا در این مکان‌ها غفلت نفرمایید.
15- در رابطه با جایگاه و ارزش محل شهادت شهدا همین بس که مقام معظم رهبری«حفظه‌الله« می‌فرمایند:
«من اين سرزمين را يك سرزمين مقدس مي‌دانم. اين جا نقطه‌‌ايي است كه ملائكه‌ی الهي كه شاهد فداكاري مخلصانه‌ی اين شهداي عزيز بودند، به اين‌جا تبرك مي‌جويند. اين‌جا متعلق به هركسي است كه دلش براي اسلام و براي قرآن مي‌تپد. اين‌جا متعلق به همه‌ی ملت ايران است. دل‌هاي همه‌ی ملت ايران، متوجه اين نقطه، اين بيابان و همه‌ی اين مناطقي است كه شاهد فداكاري‌هاي جوان‌ها بوده است. شما كه اين‌جا را گرامي مي‌داريد، خوب مي‌كنيد؛ آمدن شما و احترام به اين نقطه، بسيار به‌جا و بسيار كار صحيحي است. بنده هم خواستم به ارواح طيبه‌ي شهيدان و به نفس‌هاي معطر جوانان مؤمن، تبرك بجويم و به اين عزيزان احترام كنم؛ من هم آمدم در جمع شما شركت كردم».
امید است شما عزیزان نیز از برکاتی که مقام معظم رهبری«حفظه‌الله« و ملائکه‌ی الهی نسبت به چنین مکانی بهره می‌گیرند محروم نشوید.
التماس دعا
[1]ـ سوره‌ی احزاب، آیه‌ی 23
[2]ـ سوره‌ی طه، آیه‌ی 12
[3]ـ سوره‌ی حجرات، آیه‌ی 2
[4]ـ وسائل الشیعه، ج:4، ص:33
[5]ـ صحیفه‌ی سجادیه«علیه‌السلام»، دعای 23
[6]ـ وسائل الشیعه، ج:14 ص:588
[7]ـ سوره‌ی نساء، آیه‌ی 64
[8]ـ وسائل الشیعه، ج:14 ص:341
[9]ـ کافی، ج:5 ص:57
[10]ـ صحیفه‌ی سجادیه«علیه‌السلام»، دعای 28
[11]ـ سوره‌ی توبه، آیه‌ی 111
[12]ـ سوره‌ی آل‌عمران، آیه‌ی 169 و 170
[13] - مطالب فوق برگرفته شده از زیارات مختلف در مورد شهدا و اولیاء الهی می‌باشد.
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا