متن پرسش
با عرض سلام و ادب خدمت استاد مکرم:
پیرو سوالی که در شماره ۲۳۷۶۹ در مورد افطار روزهی مستحبی به دعوت برادر مومن آمده بود، به نظرم توجه به نکاتی لازم است.
اولا: طبق آنچه بنده جستجو کردم، کلمات علما صرفا منحصر به خوشحال شدن کسی که افطار میکند نیست. مثلا مقام معظم رهبری میفرمایند: «قبول دعوت مؤمن در حال روزه مستحبى، شرعاً امرى پسنديده است و خوردن غذا به دعوت برادر مؤمن هرچند روزه را باطل مى کند، ولى او را از اجر و ثواب روزه محروم نمى سازد». آیت الله سیستانی میفرمایند: «اجابت دعوت برادر مومن، مستحب است؛ یعنی اختيار دارد ميتواند هم بخورد و هم نخورد، ولي چون اجابت دعوت مومن (را میکند) در اين مورد ثواب روزه را ميبرد و دعوت برادر مومنش را هم اجابت ميكند.» گویا صرفا اجابت دعوت مومن و احترام به دعوت وی موضوعیت دارد هر چند خوشحالی در میان نباشد.
ثانیا: در روایات نیز حکمت اجابت دعوت مومن را منحصر به خوشحال شدن او نکرده است (مثل روایت: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیهالسلام: يَدْعُونِي الرَّجُلُ مِنْ أَصْحَابِنَا وَ هُوَ يَوْمُ صَوْمِي فَقَالَ أَجِبْهُ وَ أَفْطِرْ) و وقتی روایتی مسألهی خوشحال کردن را به میان میآورد، سخن از اجر دو برابری یا حتی ده برابری کردهاست (مثل روایت: مَنْ نَوَى الصَّوْمَ ثُمَّ دَخَلَ عَلَى أَخِيهِ فَسَأَلَهُ أَنْ يُفْطِرَ عِنْدَهُ فَلْيُفْطِرْ فَلْيُدْخِلْ عَلَيْهِ السُّرُورَ فَإِنَّهُ يُحْتَسَبُ لَهُ بِذَلِكَ الْيَوْمِ عَشَرَةُ أَيَّامٍ) بنابر این لسان روایات نیز صرفا بحث خوشحال نمودن نیست.
ثالثا: در بسیاری از موارد آن خوشحالیای که شما میفرمایید هست. آری، کسی از صرف این که توانسته روزهداری را مجبور به افطار کند خوشحال نمیشود ولی از اجابت دعوتش حتما خرسند خواهد شد. مثلا وقتی از میوهها و شیرینیهایی که تهیه کردهاست تعارف میکند دوست دارد شخص مقابل اجابت دعوت کرده و از آنها تناول کند. به عنوان نمونه، وقتی شما به میهمانتان تعارف میکنید که از میوهای که جلویشان گذاشته شده بخورند، آیا اینچنین نیست که از استفادهی آنها از میوهها خوشحال شوید؟ وقتی شخصی را برای ناهار دعوت میکنید خوشحال نمیشوید که اجابت دعوت کند؟ به نظر میرسد در میهمانیها مخصوصا در این ایام نوروز وقتی صاحب خانه متوجه میشود مهمانش روزهی مستحبی گرفته است، در صورتی که با تعارف او روزهی خود را باز کند، میبیند که احترام حرفش تا چه اندازه نگاه داشتهشده و بی تردید خوشحال میشود. علاوه بر این که در روایات آمده است که اگر او نفهمد که روزههستی و تو بدون این که منتی بر سرش بگذاری روزهی خود را افطار کنی، ثواب یک سال روزه برایت ثبت میشود. همیشه ملتمس دعایتان بودهام.
متن پاسخ
باسمه تعالی: سلام علیکم: شاید اینکه بزرگانِ دین بحث خوشحال کردن مومن را در افطار کردن روزه آوردهاند و آن دو را جمع کردهاند با نظر به امثال چنین روایتی باشد که امام کاظم علیهالسلام میفرمایند: فِطْرُكَ لِأَخِيكَ وَ إِدْخَالُكَ السُّرُورَ عَلَيْهِ أَعْظَمُ مِنَ الصِّيَامِ وَ أَعْظَمُ أَجْراً. در هر حال معلوم است که اجابت دعوت مؤمن خود به خود برکاتی حتی بیشتر از روزه داری را به انسان بر میگرداند. میماند که موضوعِ اجابت دعوت مومن را در هر زمان و فضایی مورد بررسی قرار دهیم نه آنکه به بهانهی اجابتِ دعوت مومن طالب آن باشیم که کسی در حین روزه داری چیزی به ما تعارف کند تا روزهی خود را افطار کنیم و قصهی آن آقایی پیش بیاید که میگفت: من در تمام طول سال ارادهی به روزهداری میکنم و تمام سال امیدم به آن است که اقلا عیال دعوت به خوردن غذا بکند و من افطار کنم و وای اگر کسی نباشد که آن روز مرا دعوت به خوردن اینجا است که موضوع اجابت مومن به چیز ضعیفی تبدیل میشود و فرهنگ اجابت مومن که باید در همهی امور باشد، درحدّ افطار روزه پایین میآید. میماند اتصال روزهی ماه رجب و شعبان به ماه رمضان که در روایات خود داریم که جناب سلمان در محضر پیامبر اظهار میدارد إِنِّي أَصُومُ الثَّلَاثَةَ فِي الشَّهْرِ وَ قَالَ اللَّهُ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ أُوصِلُ رَجَبَ وَ شَعْبَانَ بِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ ذَلِكَ صَوْمُ الدَّهْر. آیا در این دو ماه که بنا داشتهاست روزهی آن دو ماه را به ماه رمضان متصل کند اگر به او تعارف میکردند به عنوان اجابت تقاضای مومن روزهی خود را افطار میکرد و باز آیا میتوان در آن صورت بگوییم روزهی آن دو ماه را به ماه رمضان متصل کردهاست؟ بد نیست در این مورد نیز فکر شود. در هر حال بنده معتقدم اگر کسی به قصد اجابت تقاضای جدّی مومنی روزهی خود را افطار کند مشمول برکاتی که در روایات برای او ذکر شدهاست میشود. میماند که اگر قصد کرده باشد که این دو ماه را روزه بگیرد آیا بر آن عهد خود باید بماند یا در آن صورت نیز افطار کند که به عهدهی خود او است. عمده آن است که اگر کسی در هر حال بنا داشتهاست روزه بگیرد به نظرم نباید بر اساس این روایات به او سخت گیری کرد و بر اساس اجابت تقاضای مومن ما اصرار بر ترک روزهی او نکنیم و ما از این طرف اجابت کنیم تمایل او را بر حفظ روزهاش. با همهی این احوال تعصب نسبت به حفظ روزهی مستحبی هم چندان جالب نیست. موفق باشید