روح تاریخی حادثه‌ی کربلا

شرح این متن در سخنرانی روز عاشورای حسینی (94/08/02) توسط استاد انجام گردیده است.

باسمه تعالی

السَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ وَ عَلَى الْأَرْوَاحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنَائِكَ

عَلَيْكَ مِنِّي سَلامُ اللَّهِ أَبَدا مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ

1- راهی که امام”علیه‌السلام» به سوی ما گشودند

 وقتی انسان عزت معنوی خود را نزد خدا حفظ کرده باشد، در مقابل پیشنهاد بیعت با یزید مستکبر می‌فرماید: «لا أُعْطِيكُمْ بِيَدِي إِعْطَاءَ الذَّلِيلِ وَ لا أَفِرُّ فِرَارَ الْعَبِيد» نه دست ذلت به شما خواهم داد و نه فرار می‌کنم. زیرا متوجه است او که حقیقتاً مدیریت عالم را به عهده دارد، جریان استکبار نیست، هرچند استکبار با جمع‌آوری عِدّه و عُدّه‌ی خود بخواهد در مقابل آزادی‌خواهیِ آزادگان قدرت‌نمایی کند و خود را به‌عنوان یک واقعیت بر ذهن‌ها و روان‌های مخاطبان خود حاکم نماید.

وقتی استکبار توانست خود را این‌طور بر ما تحمیل کند که آن را به عنوان یک واقعیت بپذیریم و با آن کنار بیاییم تا از ضربه‌ها‌ی آن در امان باشیم، و طوری تبلیغ کند که اعتدال و عقلانیت، همین نوعِ کنارآمدن‌ها است، مسیر تأثیرگذاری خود را بر زندگی ما گشوده است. و اگر به‌واقع در مقابل چنین صحنه‌ای در آن تاریخ امامی معصوم قرار نداشت که چنین تحمیلی را نپذیرد، مستکبرین تا قیام قیامت تحت عنوان اعتدال و عقلانیت خود را بر همه‌ی حرکت‌های آزادی‌خواهی تحمیل می‌کردند و امروز نیز ما تنها از طریق راهی که امام حسین”علیه‌السلام»جلوی ما گشودند، می‌توانیم از این خطر رهایی یابیم.

2- مسیرِ به تمامیت‌رساندنِ سبعیت کفر

حضرت یک جا نشان می‌دهند چگونه می‌توانند در عالَم تأثیر گذارند، آن‌گاه که از خداوند خواستند تا ابن جُوَیْرَه را به سوی آتش ببرد و در همان حال آن دعا مستجاب شد.[1] و یک جا آمده‌اند تا دشمن همه‌ی قساوت خود را نشان دهد و اظهار کند و لذا در آخرین لحظات عمر، به حضرت حق اظهار می‌دارند: «رضیً بقضائک». زیرا متوجه‌اند مسیر نابودی چنین دشمنی که با شعار فریب آمده، به تمامیت‌رساندنِ شخصیت حیوانی و سَبُعی اوست.

3- نظر حق به شما از طریق امام حسین”علیه‌السلام»

   نظر مبارک اباعبداللّه”علیه‌السلام»زهیر را افلاکی کرد و عزاداری برای آن حضرت نیز موجب جلب نظر مبارک آن حضرت خواهد بود، زیرا خداوند با حسین”علیه‌السلام»به ما نظر می‌کند. گفت:

من ز صاحب دل کنم در تو نظر      نِی به نقش سجده و ایثارِ زر[2]

عنایت ربوبی از طریق قلب مبارک حضرت سیدالشهداء”علیه‌السلام»به ما خواهد رسید زیرا در مسیر نظر به حضرت و زیارت آن حضرت از نزدیک و دور، یک نحوه اتحاد روحانی با حضرت پیش می‌آید و انسان از آن طریق در افق وجودی حضرت قرار می‌گیرد و از آن زاویه در معرض الطاف الهی خواهد بود. گفت:

تو دلِ خود را چو دل پنداشتی              جستجوی اهل دل بگذاشتی

صاحب دل آینه‌ی شش رو بود            حق در آن از شش جهت ناظر بود

چون که او حق را بُوَد در کلِّ حال        هیچ بی او حق به کس ندهد نوال

موهبت را بر کف دست اش نهد            وز کف اش آن را به محرومان دهد

صد جوال زر بیاری ای غنی                 حق بگوید دل بیار ای منحنی

گر ز تو راضی است دل، من راضی‌ام     ور تو را مُعْرِض بود، اعراضی‌ام

با نظرِ قلبی و حُبّی به امام حسین”علیه‌السلام»در فضایی قرار می‌گیریم که حق به امام می‌نگرد و فضایی را که حضرت حق به امام نظر می‌کنند، ما نیز حسّ می‌کنیم.

در زیارت جامعه می‌خوانیم: «یا وليَّي اللَّهِ إِنَّ بَيْنِي وَ بَيْنَ اللَّهِ ذُنُوباً لا يَأْتِي عَلَيْهَا إِلاّ رِضَاكُم‏». ای ولیّ خدا؛ بین ما و بین خداوند گناهانی است که برطرف نمی‌شود، مگر با رضای شما. و راز نظر به امام معصوم و یک نحوه همدلی با او در این است که روحانیت آن حضرت بر شخصیت ما غلبه می‌کند و عملاً حضرت حق با روحانیت آن حضرت بر ما می‌نگرد.[3]

آن دلی آور که قلب عالم است                 جان جانِ جانِ جانِ آدم است

4- زیارت امام و اتحاد روحی با آن حضرت برای تصمیمات بزرگ

 زنده باد همّت؛ که حبیب بن مظاهر از وسط بازار در حال حناخریدن - وقتی مسلم بن عوسجه خبرِ آمدن امام حسین”علیه‌السلام» به کربلا را به او می‌دهد و او را دعوت به یاری حسین”علیه‌السلام» می‌کند- از همان وسط بازار به سوی امام حسین”علیه‌السلام»حرکت کرد و این است معنای همت بلندِ انسانی که می‌خواهد زندگی‌اش را ذیل شخصیت امامی معصوم شکل دهد. و در این رابطه امام صادق”علیه‌السلام»می‌فرمایند: «زیارۀَ قبرِ الحسین واجبۀٌ علی الرجال و النساء» زیارت قبر امام حسین”علیه‌السلام»بر هر زن و مرد واجب است زیرا در آن فضا، زندگی معنایِ حقیقی خود را پیدا می‌کند و چون به‌دست‌آوردن معنای حقیقی زندگی واجب است، نظر به امام”علیه‌السلام»واجب می‌گردد.

حضرت امام باقر”علیه‌السلام»می‌فرمایند: «لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ حَجَّ دَهْرَهُ ثُمَّ لَمْ يَزُرِ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ”علیه‌السلام» لَكَانَ تَارِكاً حَقّاً مِنْ حُقُوقِ اللَّهِ وَ حُقُوقِ رَسُولِ اللَّهِ(ص)لِأَنَّ حَقَّ الْحُسَيْنِ”علیه‌السلام»فَرِيضَةٌ مِنَ اللَّهِ وَاجِبَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِم‏»؛ اگر کسی تمام روزگار را حج به‌جا آورد، ولی زیارت امام حسین”علیه‌السلام»نکرده، او ترک‌کننده‌ی حقی از حقوق رسول خدا(ص) است. زیرا رعایت حق امام حسین”علیه‌السلام»واجبی است از واجبات الهی و بر هر مسلمانی واجب است. زیرا هر نظامِ فکری آدم‌های خود را می‌پروراند و نظام فکریِ اسلام ناب محمدی«صلوات‌اللّه‌علیه‌وآله»، حسین«علیه‌السلام» را پرورانده، و امام حسین”علیه‌السلام»نیز فرزندان اسلام ناب محمدی«صلوات‌اللّه‌علیه‌وآله» را می‌پروراند. همچنان که استعمارگران آدم‌هایی را می‌پرورانند که هرگز مخالف استعمار نیستند.

حضرت صادق”علیه‌السلام»می‌فرمایند: اگر کسی بدون علت زیارت قبر حسین”علیه‌السلام»را ترک کند؛ «رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ النَّار» مردی از اهل آتش است (بحار،ج 98، ص 50). جواب زیارت قبر حسین«علیه‌السلام» بهشت، و ترک آن حسرت در یوم الحسرۀ است.(بحار،ج 98، ص 50). «مَن زارَ الحسین”علیه‌السلام»كَانَ كَمَنْ زَارَ اللَّهَ فِي عَرْشِهِ». یا فرمودند: «كَمَنْ زَارَ رَسُولَ اللَّهِ«صلوات‌اللّه‌علیه‌وآله»‏». توجه به حسین”علیه‌السلام»توجه به خدا است در عرش؛ یا مثل زیارت رسول خدا«صلوات‌اللّه‌علیه‌وآله» است. ما در زیارت حضرت سیدالشهداء«علیه‌السلام» متوجه روح تاریخی نهضت حضرت می‌شویم و جایگاه تصمیم‌گیری آن حضرت را در آن صحنه‌ها می‌فهمیم، زیرا هر روحی نمی‌تواند در آن صحنه‌ها چنین تصمیماتی بگیرد.

5- نهضت حضرت سیدالشهداء«علیه‌السلام» مسیر حرکت تاریخ را تصحیح کرد

اگر شهادت امام حسین”علیه‌السلام»در فرهنگ بشر نبود همه‌ی راه‌ها گم می‌شد. از بستر عزاداری برای امام حسین”علیه‌السلام»و اشک و گریه است که بصیرت اجتماعی لازم ایجاد می‌شود و مطالبات اجتماعیِ صحیح ظهور می‌نماید، تا مردم مواظب باشند نظام اسلامی‌شان گرفتار استحاله‌ی فرهنگی نگردد که در آن، ظاهرِ نظام حفظ شود، ولی باطن و سیرت آن نظام تأمین‌کننده‌ی اهداف استکبار جهانی است.

اگر امام حسین”علیه‌السلام»با یزید بیعت می‌کردند، امویان تبلیغ می‌کردند استراتژی مقاومت شکست خورده و امام رهبری مستکبران اموی را پذیرفت و امام در رویارویی با یزید و با فلسفه‌ی تأثیرگذاری معنوی، خط مخصوصی را در تاریخ گشودند؛ قدرتی که از سنخ قدرتِ زورمداران نیست، ولی از اسلحه‌ی آن‌ها تواناتر است.

6- راز ماندگاری جامعه‌ی اسلامی

 کربلا نشان داد اگر نسبت به باورهای اصیل خود حساس نباشیم و عناصر فعّال فکری جامعه نسبت به جنگ نرمِ دشمن، هوشیاری لازم را نداشته باشند. پس از پنجاه سال از هجرت رسول خدا«صلوات‌اللّه‌علیه‌وآله» فرزند آن حضرت را به جرم اِصرار بر دین جدّش به شهادت می‌رسانند.

حساسیت نسبت به دین، خانواده و مسئله‌ی زن و مرد و استقلال و مقابله با بیگانه و مردم‌سالاری اسلامی، راز ماندگاری ملت ما است و دشمن اسلام در صدد است با تغییر باورهای ما از یک طرف، پلیدی‌های سیاه و فاسد رژیم گذشته را زیبا جلوه دهد تا ما جایگاه انقلاب اسلامی خود را نبینیم و افق متعالی نظام اسلامی را نادیده انگاریم و از طرف دیگر در صدد است غرب را پیشرفته و راحت و اَمن و بدون مشکل نشان دهد تا امید حضور تاریخی انقلاب اسلامی را از جوانان ما بزداید و با ترویج دینِ حداقلی و سکولار، هرگونه رفتار شخصی و اجتماعی به سبک غربی در آن قابل قبول گردد.

    7- اباذر می‌گوید: ای امتی که پس از رسول«صلوات‌اللّه‌علیه‌وآله» متحیّر مانده‌اید، اگر کسی را که خدا مقدم داشته، مقدم می‌داشتید و کسی را که خدا مؤخر داشته، مؤخر می‌داشتید و ولایت و وراثت را در اهل‌بیت پیامبرتان می‌نهادید، از همه‌ی نعمت‌ها از هرسوی بهره‌مند می‌شدید[4].

   اباذر در جای دیگر می‌گوید: ای مردم! در آینده فتنه‌هایی پدیدار خواهد شد، اگر گرفتارش شدید به کتاب خدا و علی”علیه‌السلام»تمسّک کنید.[5]       

مردمِ آن روزگار پس از رحلت رسول خدا«صلوات‌اللّه‌علیه‌وآله» چون بر حاکمیت حکم خدا تأکید نکردند، غدیر را پشت سر گذارد، ولی مردم ما با عبرت گرفتن از آن روزگار بر ولایت فقیه که معنای غدیر در این زمان است تأکید کردند و چهل سال است به جای زندگی در زیر سایه‌ی استکبار جهانی، بر استقلال خود پای فشردند، حال جا دارد خود را با سایر کشورهایی که تسلیم استکبار بودند، مقایسه کنیم تا نتایج و برکات ایستادگی و مقاومتی که امام حسین«علیه‌السلام» به ما آموختند را در امروز بیابیم.

امام حسین«علیه‌السلام» نشان ‌دادند یک مسلمان در هر صحنه‌ای که باشد، خودش باید بر اساس آموزه‌های شریعت الهی تصمیم بگیرد، نه آن‌که عامل تحقق اراده‌ی دشمن مستکبر، جهت نفوذ در سرنوشت خود و فرزندان‌اش در آینده‌ی تاریخ‌اش باشد، حال مائیم و ادامه‌ی زندگی در زیر سایه‌ی امام حسین«علیه‌السلام».

والسلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته

[1] - عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جُوَيْرَه، روز عاشورا به حضرت گفت: «اَبْشِر بالنّار» تو را به آتش جهنم بشارت می‌دهم و حضرت فرمودند: این طور نیست.  «إِنِّي أَقْدَمُ عَلَى رَبٍّ غَفُورٍ وَ شَفِيعٍ مُطَاعٍ» سپس از حضرت حق خواستند: «اللَّهُمَّ جُرَّهُ إِلَى النَّارِ» که اسب او رَم کرد و پای او در رکاب گیر کرد و به سوی گودال آتش کشیده شد.

[2] - رسول الله«صلوات‌اللّه‌علیه‌وآله» می‌فرمایند: «إِنَّ اللَّهَ لَا يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَ أَعْمَالِكُمْ وَ إِنَّمَا يَنْظُرُ إِلَى‏ قُلُوبِكُم‏»؛ «بحار الأنوار»، ج 67، ص 248. خداوند به ظاهر شما و به اعمال شما نمى‏نگرد، لكن به قلب شما مى‏نگرد.

[3] - امام صادق«علیه‌السلام» می‌فرمایند: «وَ انْوِ عِنْدَ افْتِتَاحِ الصَّلَاةِ ذِكْرَ اللَّهِ وَ ذِكْرَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ اجْعَلْ وَاحِداً مِنَ الْأَئِمَّةِ نَصْبَ‏ عَيْنَيْك‏»(بحارالأنوار ج‏81، ص: 207) در هنگام شروع نماز یاد خدا و یاد رسول خدا باش و یکی از ما را در مدّ نظر قرار بده.

[4] - نثرالدر، ج 5، ص 77 - تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 171، نقل از تاریخ تحول دولت و خلافت ص 149

[5]  - انساب‌الاشراف، ج2، ص 118