متن
صوت های این محتوا
نظرات
رهنمود های حضرت امام باقر«علیه السلام» به جابر بن یزید جعفی
بسم الله الرحمن الرحیم
أَنَّهُ قَالَ لَهُ يَا جَابِرُ اغْتَنِمْ مِنْ أَهْلِ زَمَانِكَ خَمْساً إِنْ حَضَرْتَ لَمْ تُعْرَفْ وَ إِنْ غِبْتَ لَمْ تُفْتَقَدْ وَ إِنْ شَهِدْتَ لَمْ تُشَاوَرْ وَ إِنْ قُلْتَ لَمْ يُقْبَلْ قَوْلُكَ وَ إِنْ خَطَبْتَ لَمْ تُزَوَّجْ وَ أُوصِيكَ بِخَمْسٍ إِنْ ظُلِمْتَ فَلَا تَظْلِمْ وَ إِنْ خَانُوكَ فَلَا تَخُنْ وَ إِنْ كُذِّبْتَ فَلَا تَغْضَبْ وَ إِنْ مُدِحْتَ فَلَا تَفْرَحْ وَ إِنْ ذُمِمْتَ فَلَا تَجْزَعْ وَ فَكِّرْ فِيمَا قِيلَ فِيكَ فَإِنْ عَرَفْتَ مِنْ نَفْسِكَ مَا قِيلَ فِيكَ فَسُقُوطُكَ مِنْ عَيْنِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ عِنْدَ غَضَبِكَ مِنَ الْحَقِّ أَعْظَمُ عَلَيْكَ مُصِيبَةً مِمَّا خِفْتَ مِنْ سُقُوطِكَ مِنْ أَعْيُنِ النَّاسِ وَ إِنْ كُنْتَ عَلَى خِلَافِ مَا قِيلَ فِيكَ فَثَوَابٌ اكْتَسَبْتَهُ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَتْعَبَ بَدَنُكَ وَ اعْلَمْ بِأَنَّكَ لَا تَكُونُ لَنَا وَلِيّاً حَتَّى لَوِ اجْتَمَعَ عَلَيْكَ أَهْلُ مِصْرِكَ وَ قَالُوا إِنَّكَ رَجُلُ سَوْءٍ لَمْ يَحْزُنْكَ ذَلِكَ وَ لَوْ قَالُوا إِنَّكَ رَجُلٌ صَالِحٌ لَمْ يَسُرَّكَ ذَلِكَ وَ لَكِنِ اعْرِضْ نَفْسَكَ عَلَى مَا فِي كِتَابِ اللَّهِ فَإِنْ كُنْتَ سَالِكاً سَبِيلَهُ زَاهِداً فِي تَزْهِيدِهِ رَاغِباً فِي تَرْغِيبِهِ خَائِفاً مِنْ تَخْوِيفِهِ فَاثْبُتْ وَ أَبْشِرْ فَإِنَّهُ لَا يَضُرُّكَ مَا قِيلَ فِيكَ وَ إِنْ كُنْتَ مُبَايِناً لِلْقُرْآنِ فَمَا ذَا الَّذِي يَغُرُّكَ مِنْ نَفْسِكَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ مَعْنِيٌّ بِمُجَاهَدَةِ نَفْسِهِ لِيَغْلِبَهَا عَلَى هَوَاهَا فَمَرَّةً يُقِيمُ أَوَدَهَا وَ يُخَالِفُ هَوَاهَا فِي مَحَبَّةِ اللَّهِ وَ مَرَّةً تَصْرَعُهُ نَفْسُهُ فَيَتَّبِعُ هَوَاهَا فَيَنْعَشُهُ اللَّهُ فَيَنْتَعِشُ وَ يُقِيلُ اللَّهُ عَثْرَتَهُ فَيَتَذَكَّرُ وَ يَفْزَعُ إِلَى التَّوْبَةِ وَ الْمَخَافَةِ فَيَزْدَادُ بَصِيرَةً وَ مَعْرِفَةً لِمَا زِيدَ فِيهِ مِنَ الْخَوْفِ وَ ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ يَقُولُ إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ يَا جَابِرُ اسْتَكْثِرْ لِنَفْسِكَ مِنَ اللَّهِ قَلِيلَ الرِّزْقِ تَخَلُّصاً إِلَى الشُّكْرِ وَ اسْتَقْلِلْ مِنْ نَفْسِكَ كَثِيرَ الطَّاعَةِ لِلَّهِ إِزْرَاءً عَلَى النَّفْسِ وَ تَعَرُّضاً لِلْعَفْوِ وَ ادْفَعْ عَنْ نَفْسِكَ حَاضِرَ الشَّرِّ بِحَاضِرِ الْعِلْمِ وَ اسْتَعْمِلْ حَاضِرَ الْعِلْمِ بِخَالِصِ الْعَمَلِ وَ تَحَرَّزْ فِي خَالِصِ الْعَمَلِ مِنْ عَظِيمِ الْغَفْلَةِ بِشِدَّةِ التَّيَقُّظِ وَ اسْتَجْلِبْ شِدَّةَ التَّيَقُّظِ بِصِدْقِ الْخَوْفِ وَ احْذَرْ خَفِيَّ التَّزَيُّنِ بِحَاضِرِ الْحَيَاةِ وَ تَوَقَّ مُجَازَفَةَ الْهَوَى بِدَلَالَةِ الْعَقْلِ وَ قِفْ عِنْدَ غَلَبَةِ الْهَوَى بِاسْتِرْشَاءِ الْعِلْمِ وَ اسْتَبْقِ خَالِصَ الْأَعْمَالِ لِيَوْمِ الْجَزَاءِ وَ انْزِلْ سَاحَةَ الْقَنَاعَةِ بِاتِّقَاءِ الْحِرْصِ وَ ادْفَعْ عَظِيمَ الْحِرْصِ بِإِيثَارِ الْقَنَاعَةِ وَ اسْتَجْلِبْ حَلَاوَةَ الزَّهَادَةِ بِقَصْرِ الْأَمَلِ وَ اقْطَعْ أَسْبَابَ الطَّمَعِ بِبَرْدِ الْيَأْسِ وَ سُدَّ سَبِيلَ الْعُجْبِ بِمَعْرِفَةِ النَّفْسِ وَ تَخَلَّصْ إِلَى رَاحَةِ النَّفْسِ بِصِحَّةِ التَّفْوِيضِ وَ اطْلُبْ رَاحَةَ الْبَدَنِ بِإِجْمَامِ الْقَلْبِ وَ تَخَلَّصْ إِلَى إِجْمَامِ الْقَلْبِ بِقِلَّةِ الْخَطَإِ وَ تَعَرَّضْ لِرِقَّةِ الْقَلْبِ بِكَثْرَةِ الذِّكْرِ فِي الْخَلَوَاتِ وَ اسْتَجْلِبْ نُورَ الْقَلْبِ بِدَوَامِ الْحُزْنِ وَ تَحَرَّزْ مِنْ إِبْلِيسَ بِالْخَوْفِ الصَّادِقِ وَ إِيَّاكَ وَ الرَّجَاءَ الْكَاذِبَ فَإِنَّهُ يُوقِعُكَ فِي الْخَوْفِ الصَّادِقِ وَ تَزَيَّنْ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالصِّدْقِ فِي الْأَعْمَالِ وَ تَحَبَّبْ إِلَيْهِ بِتَعْجِيلِ الِانْتِقَالِ وَ إِيَّاكَ وَ التَّسْوِيفَ فَإِنَّهُ بَحْرٌ يَغْرَقُ فِيهِ الْهَلْكَى وَ إِيَّاكَ وَ الْغَفْلَةَ فَفِيهَا تَكُونُ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ وَ إِيَّاكَ وَ التَّوَانِيَ فِيمَا لَا عُذْرَ لَكَ فِيهِ فَإِلَيْهِ يَلْجَأُ النَّادِمُونَ وَ اسْتَرْجِعْ سَالِفَ الذُّنُوبِ بِشِدَّةِ النَّدَمِ وَ كَثْرَةِ الِاسْتِغْفَارِ وَ تَعَرَّضْ لِلرَّحْمَةِ وَ عَفْوِ اللَّهِ بِحُسْنِ الْمُرَاجَعَةِ وَ اسْتَعِنْ عَلَى حُسْنِ الْمُرَاجَعَةِ بِخَالِصِ الدُّعَاءِ وَ الْمُنَاجَاةِ فِي الظُّلَمِ وَ تَخَلَّصْ إِلَى عَظِيمِ الشُّكْرِ بِاسْتِكْثَارِ قَلِيلِ الرِّزْقِ وَ اسْتِقْلَالِ كَثِيرِ الطَّاعَةِ وَ اسْتَجْلِبْ زِيَادَةَ النِّعَمِ بِعَظِيمِ الشُّكْرِ وَ تَوَسَّلْ إِلَى عَظِيمِ الشُّكْرِ بِخَوْفِ زَوَالِ النِّعَمِ وَ اطْلُبْ بَقَاءَ الْعِزِّ بِإِمَاتَةِ الطَّمَعِ وَ ادْفَعْ ذُلَّ الطَّمَعِ بِعِزِّ الْيَأْسِ وَ اسْتَجْلِبْ عِزَّ الْيَأْسِ بِبُعْدِ الْهِمَّةِ وَ تَزَوَّدْ مِنَ الدُّنْيَا بِقَصْرِ الْأَمَلِ وَ بَادِرْ بِانْتِهَازِ الْبَغِيَّةِ عِنْدَ إِمْكَانِ الْفُرْصَةِ وَ لَا إِمْكَانَ كَالْأَيَّامِ الْخَالِيَةِ مَعَ صِحَّةِ الْأَبْدَانِ وَ إِيَّاكَ وَ الثِّقَةَ بِغَيْرِ الْمَأْمُونِ فَإِنَّ لِلشَّرِّ ضَرَاوَةً كَضَرَاوَةِ الْغِذَاءِ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَا عِلْمَ كَطَلَبِ السَّلَامَةِ وَ لَا سَلَامَةَ كَسَلَامَةِ الْقَلْبِ وَ لَا عَقَلَ كَمُخَالَفَةِ الْهَوَى وَ لَا خَوْفَ كَخَوْفٍ حَاجِزٍ وَ لَا رَجَاءَ كَرَجَاءٍ مُعِينٍ وَ لَا فَقْرَ كَفَقْرِ الْقَلْبِ وَ لَا غِنَى كَغِنَى النَّفْسِ وَ لَا قُوَّةَ كَغَلَبَةِ الْهَوَى وَ لَا نُورَ كَنُورِ الْيَقِينِ وَ لَا يَقِينَ كَاسْتِصْغَارِكَ الدُّنْيَا وَ لَا مَعْرِفَةَ كَمَعْرِفَتِكَ بِنَفْسِكَ وَ لَا نِعْمَةَ كَالْعَافِيَةِ وَ لَا عَافِيَةَ كَمُسَاعَدَةِ التَّوْفِيقِ وَ لَا شَرَفَ كَبُعْدِ الْهِمَّةِ وَ لَا زُهْدَ كَقَصْرِ الْأَمَلِ وَ لَا حِرْصَ كَالْمُنَافَسَةِ فِي الدَّرَجَاتِ وَ لَا عَدْلَ كَالْإِنْصَافِ وَ لَا تَعَدِّيَ كَالْجَوْرِ وَ لَا جَوْرَ كَمُوَافَقَةِ الْهَوَى وَ لَا طَاعَةَ كَأَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ لَا خَوْفَ كَالْحُزْنِ وَ لَا مُصِيبَةَ كَعَدَمِ الْعَقْلِ وَ لَا عَدَمَ عَقْلٍ كَقِلَّةِ الْيَقِينِ وَ لَا قِلَّةَ يَقِينٍ كَفَقْدِ الْخَوْفِ وَ لَا فَقْدَ خَوْفٍ كَقِلَّةِ الْحُزْنِ عَلَى فَقْدِ الْخَوْفِ وَ لَا مُصِيبَةَ كَاسْتِهَانَتِكَ بِالذَّنْبِ وَ رِضَاكَ بِالْحَالَةِ الَّتِي أَنْتَ عَلَيْهَا وَ لَا فَضِيلَةَ كَالْجِهَادِ وَ لَا جِهَادَ كَمُجَاهَدَةِ الْهَوَى وَ لَا قُوَّةَ كَرَدِّ الْغَضَبِ وَ لَا مَعْصِيَةَ كَحُبِّ الْبَقَاءِ وَ لَا ذُلَّ كَذُلِّ الطَّمَعِ وَ إِيَّاكَ وَ التَّفْرِيطَ عِنْدَ إِمْكَانِ الْفُرْصَةِ فَإِنَّهُ مَيْدَانٌ يَجْرِي لِأَهْلِهِ بِالْخُسْرَان
حضرت فرمودند: اى جابر! از مردم عصر خويش پنج كردار را غنيمت شمار:
1- اگر حضور يافتى شناخته نشوى.
2- و آنگاه كه از ميانشان رفتى، از تو نپرسند.
3- و چون در ميانشان باشى، جوياى نظرت نشوند.
4- و اگر پيشنهادى دهى نپذيرند.
5- و اگر دخترى از آنان خواهى، ندهند.
و تو را به پنج سخن، پند میدهم:
1- اگر ستم ديدى، ستم مكن.
2- و چون به تو خيانت كردند، جوابشان را با خيانت مده.
3- اگر تو دروغ پنداشته شوى، برافروخته مشو.
4- و اگر به نكوئى ياد شدى، خوشحال مشو.
5- و چون به بدى ياد شدى بى صبرى مكن،
و در گفتار مردم نسبت به خودت، تأمل كن. اگر آن را در خود مشاهده كردى، پس مصيبت افتادن تو از نظر خداى بزرگ و توانا، به سبب برافروختگى تو از حقيقت، مصيبتى گرانتر است از ترس اينكه از چشم مردم بيفتى. و اگر بر خلاف گفتار مردم بودى، پس پاداشى است كه بدون زحمت صاحبشدهاى. و آگاه باش كه تو دوستدار ما محسوب نخواهى شد تا كه اگر تمام مردم شهرت يك صدا بگويند كه تو مرد بدى هستى، اين گفته دلت را نفشارد و چون گفتند تو مرد نيكوئى هستى، مسرورت نكند. ولى خويش را در منظر كتاب خدا عرضه بدار اگر رهرو راه قرآنى، از آنچه نمى خواهدت مى پرهيزى، به آنچه نيكو مى دارد، مشتاقى و از تهديدش بيمناكى؛ پس ثابت قدم باش و بشارت باد تو را كه به راستى آن سخنان كه در مورد تو گفته اند ضررى به تو نزند. و اگر به دور از قرآنى پس به كدامين چيز، افتخار میكنى؟! به درستى كه مؤمن به پيكار با نفس خويش عنايت بسيار دارد تا بر خواسته نفسش تسلط يابد. زمانى، كجى نفس را راست كند و به سبب دلبستگى به خدا با خواسته نفسانى به مخالفت برخيزد و زمانى ديگر، نفس او را بر زمين افكند. پس مطيع خواسته نفسش شود، آنگاه خدا، او را بر پاى دارد پس به پا خيزد و خدا از او درگذرد و او از خواب غفلت بيدار شود و به توبه و بيم [از خدا] روى آرد تا روشن بينى و آگاهى را افزون كند، چرا كه ترسش افزون شده است. و اين بدان سبب است كه خداوند میفرمايد: «در حقيقت كسانى كه از خدا پروا دارند چون وسوسهاى از جانب شيطان به ايشان رسد خدا را به ياد آورند و به ناگاه بينا شوند»
اى جابر! روزى اندك خدا را براى خويش بسيار بدان تا از عهده شكرش به درآئى، طاعت بسيارت را براى خدا، ناچيز شمار تا نفس را خوار بدارى و خويش را شايسته گذشت گردانى، بلاى رسيده را با دانش حاضر خويش دور ساز. دانش حاضر را همراه كردار خالصانه به كار گير. با هوشيارى بسيار، كردار خالصت را از خود فراموشى بزرگ حفظ كن. هوشيارى بسيار را با بيمى راستين به دست آور، از زرق و برق برقآساى اين دنيا كناره گير. با چراغ انديشه از زيادهخواهى اميالت، بپرهيز، هنگام هجوم خواستههاى دلت، با رهپويى دانش، باز ايست. كردار خالص را براى روز پاداش به جاى بگذار. با دورى از طمع در پيشگاه قناعت، سكنى گزين، با برگزيدن كم خواهى، زياده خواهى بزرگ را دور ساز، لذت پارسائى را با كوتاه كردن آرزو، به دست آور، با نوميدى از مردم، راههاى طمع را مسدود ساز راه خودبزرگ بينى را با خودشناسى ببند. با نيك سپارى امور به خداى، به راحتى خويشتن دست ياب، راحتى تن را در آسايش دل بجوى، با كاهش اشتباه به آسوده دلى دست ياب، با ياد بسيار خداى در تنهائى خويش، نرم دلى را به دست آر، با اندوه پايدار، روشن دلى را صاحب شو، با هراسى راستين، از ابليس دورى گزين. مباد تو را كه اميدى نابجا داشته باشى كه به درستى تو را در هراسى راستين واگذارد، با كردارى صادقانه، خويش را براى خداى جليل و عزيز، آراسته نما.
با شتاب در رهسپارى ، دوستى خدا را بجوى. مباد تو را كه به تأخير اندازى. پس به راستى كه هلاكشدگان در اين دريا غرقه شوند. مبادا غفلتورزى كه در آن سنگدلى باشد. مبادا آنجا كه عذرى ندارى سستى نمايى كه پشيمانان بدان جا پناه برند. با پشيمانى سخت و بخشش طلبى بسيار، از گناهان پيشين، بازگرد. با بازگشتى نيكو، خويش را در مسير نسيم رحمت و بخشش خداى قرار ده. براى بازگشت نيكو از دعاى خالص و زمزمههاى نيمه شبها، مددخواه، با زياد انگارى روزى اندك و اندك شمردن فرمانبردارى بسيار، به شكرگزارى بزرگ دست ياب، فزونى نعمت را با سپاس بسيار به كف آر.
با هراس از كف رفتن نعمت، به سپاس بزرگ نائل شو، با كشتن زياده خواهى، سرافرازى پيوسته را بجوى، ذلّت زياده خواهى را با عزت نوميدى [از مردم] دور ساز. عزت نوميدى [از مردم را] در سايه همت بلند فراهم ساز، با كوتاهى آرزو، از اين سرا، توشه بردار، در هر فرصتى براى نزديك شدن به هدف تلاش نما، هيچ فرصتى نيكوتر از روزهاى فراغت همراه با تندرستى نيست. مبادا بدان چه اطمينان ندارى اعتماد كنى، به درستى كه براى بدى اعتيادى است چون عادت انسان به غذا. آگاه شو كه به تحقيق هيچ دانشى چون سلامت جوئى نيست، نه سلامتى همچون سلامت دل، نه خردى همچون مخالفت با خواسته نفس، نه بيمى چون بيم بازدارنده [از عصيان]، نه اميدى همچون اميد يارى رساننده، نه فقرى همچون فقر دل، نه بى نيازى اى همچون بى نيازى دل، نه نيروئى همچون پيروزى بر خواسته هاى نفس، نه نورى همچون نور يقين، نه يقينى همچون خرد انگاشتن دنيا، نه شناختى همچون خودشناسى، نه نعمتى همچون سلامتى، نه سلامتى اى همچون يارى رسانى توفيق، نه شرافتى همچون بلند همتى، نه دورى گزيدن از دنيا همچون كوتاهى آرزو، و نه حرصى مانند هم نفسى (مسابقه) در درجات [اخروى]، نه عدلى همچون انصاف، نه تجاوزى همچون ستم، نه ستمى همچون موافقت با خواسته هاى نفس، نه طاعتى همچون برپاداشتن واجبات، نه هراسى همچون اندوه، نه مصيبتى همچون نادانى، نه نادانى اى همچون كم باورى، نه كم باورى اى همچون ناترسى، نه ناترسى اى همچون كم اندوهى بر بى هراسى، نه بلايى همچون ناچيز انگاشتن عصيان و رضايت به آن گونه كه هستى، نه نيكوئى همچون جهاد، نه جهادى همچون پيكار با نفس، نه نيروئى همچون فرو بردن خشم، نه عصيانى همچون دلبستگى به زندگى پايدار، و نه ذلّتى همچون خوارى زيادهخواهى نيست. زنهارا كم كارى هنگام فرصت؛ به راستى كه فرصت عرصه اى است كه براى اهلش زيان بار خواهد بود.
والسلام
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا